Instytucje kultury też muszą oszczędzać prąd

Wzrost kosztów zużycia energii elektrycznej to temat niewątpliwie medialny – w odpowiedzi na kolejne podwyżki, ustawodawca zdecydował się na przyznanie odbiorcom energii elektrycznej tzw. dodatku osłonowego (dopłat do prądu) w drodze ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej.

Już sam tytuł ustawy sugeruje, że jej celem ma być ochrona odbiorców energii. Ale czy tylko? Tak naprawdę do tytułu należałoby dopisać również ochronę budżetu, ponieważ ustawa nakłada na jednostki finansów publicznych bardzo konkretne obowiązki oszczędnościowe.

Kogo dotyczą obowiązki?

Oszczędnością muszą wykazać się kierownicy jednostek sektora finansów publicznych wskazani w ustawie, w tym m.in. jednostek samorządu terytorialnego, ZUS-u, NFZ-u, uczelni publicznych, a także kierownicy państwowych i samorządowych instytucji kultury. Warto wspomnieć, że przykład ma iść z góry – do oszczędności na podstawie ustawy zobowiązani są też kierownicy organów administracji rządowej i organów władzy publicznej.

Ile trzeba zaoszczędzić?

W ustawie rozróżniono dwa okresy oszczędnościowe. Pierwszy z nich rozpoczyna się 1 grudnia i kończy 31 grudnia bieżącego roku. W tym czasie, każda z jednostek finansów publicznych objęta ustawą musi osiągnąć tzw. cel zmniejszenia całkowitego zużycia energii elektrycznej w zajmowanych budynkach lub częściach budynków oraz przez wykorzystywane urządzenia techniczne, instalacje i pojazdy. Obowiązkowa oszczędność ma wynieść 10%, które oblicza się względem średniorocznego zużycia energii w latach 2018-2019 (średnie zużycie za 2018-2019 dzielimy przez 12 i wynik mnożymy przez 10%). Odniesiono się więc do poziomu zużycia energii sprzed obostrzeń covidowych, aby cel zmniejszenia nie był ustalany na podstawie znacznie zaniżonego poziomu zużycia z okresu, kiedy większość instytucji była zamknięta.

Drugi okres obejmuje rok 2023, ale tym razem dziesięcioprocentowy cel zmniejszenia ustala się w stosunku do zużycia za 2022 rok (średnie zużycie za 2022 r. mnożymy przez 10%).

Oszczędności należy również odpowiednio udokumentować – kierownicy jednostek mają obowiązek złożenia odpowiedniego raportu z realizacji celów w terminie do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy obowiązek. Raport składa się Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki. Wzór raportu ma zostać opublikowany w BIP Urzędu. 

Ale jak oszczędzać?

Chociaż w samej ustawie nie wskazano, w jaki sposób cel zmniejszenia ma zostać zrealizowany, pewną podpowiedzią może być treść uzasadnienia projektu ustawy, w którym wyliczono m.in. wyłączenie dobowej lub świątecznej iluminacji budynku, modernizację lub wymianę oświetlenia i dążenie do zapewnienia określonej temperatury pomieszczeń (przy ogrzewaniu budynku na poziomie 19 stopni Celsjusza, przy chłodzeniu budynku na poziomie 25 stopni Celsjusza).

W praktyce, efektywność celów zmniejszenia w poszczególnych jednostkach finansów publicznych może zależeć w dużej mierze od zaangażowania samych pracowników. Przed kierownikami tych jednostek stoi więc kolejne wyzwanie, w jaki sposób egzekwować oszczędność. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że istotnym działaniem na rzecz poprawy efektywności energetycznej mogą być działania edukacyjno-informacyjne. W niektórych jednostkach może zaistnieć potrzeba przygotowania specjalnych zarządzeń lub regulaminów.

Niestety, w wielu instytucjach kultury konieczna będzie rezygnacja z części wydarzeń kulturalnych, które generują najwięcej prądu. Problematyczny w tej sytuacji jest w szczególności krótki termin, w którym instytucje kultury muszą dostosować grudniowe zużycie prądu do nowych przepisów. Wydarzenia często zaplanowane są z wyprzedzeniem, więc odwołanie ich może okazać się kosztowne. Kierowników instytucji kultury czekają więc ciężkie decyzje.

Zarządzenia i regulaminy

Co szczególnie istotne dla samorządowych jednostek kultury, w ustawie nie wprowadzono dodatkowych uszczegółowień realizacji celu oszczędnościowego z podziałem na kategorie oszczędności. Wynika więc z tego, że oszczędność powinna dotyczyć całokształtu prowadzenia działalności kulturalnej – zarówno w kwestiach administracyjnych, takich jak oświetlenie budynku, czy warunki pracy biurowej pracowników samorządowej jednostki kultury, jak i samych wydarzeń kulturalnych. Jako że trudno ograniczyć zużycie prądu w ramach zaplanowanych działań repertuarowych, cele oszczędnościowe w samorządowych jednostkach kultury będą zapewne realizowane w większości w obszarach administracyjnych.

Sankcje

Efektywna realizacja celu oszczędnościowego w 2023 roku jest dla kierowników jednostek tym istotniejsza, że niewykonanie tego obowiązku obarczone zostało karą do 20 tysięcy złotych.