Czy artyści dostaną tantiemy za “Wielką Wodę”? Czyli o nowym projekcie zmiany ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt zmiany ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw.

W projekcie przewidziano zmiany, które mają m.in. rozwiać dotychczasowe wątpliwości dotyczące przyznania artystom i artystkom uprawnień do dodatkowego wynagrodzenia (tantiem) za odtwarzanie filmów i seriali w serwisach streamingowych. O problemach związanych z dodatkowym wynagrodzeniem za udostępnianie utworów audiowizualnych w Internecie zrobiło się ostatnio głośno w związku z informacjami dotyczącymi sukcesu polskiego serialu “Wielka Woda” na Neflixie. Tuż po premierze serial w reżyserii Jana Holubka był jedną z najchętniej oglądanych produkcji nieanglojęzycznych w serwisie. W tym samym czasie do mediów dotarła informacja, że mimo spektakularnego sukcesu produkcji współtwórcy i współtwórczynie serialu nie mogą liczyć na tantiemy. Miało to wynikać z braku implementacji przez Polskę dyrektywy w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym.

Co mówią teraz polskie przepisy?

W obowiązującym brzmieniu art. 70 ust. 2¹ pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dodatkowe wynagrodzenie przysługuje z tytułu nadawania utworu (np. filmu, serialu) w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów. Wątpliwości budzi jednak fakt, czy pojęcie “nadawania utworu poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów” obejmuje również np. udostępnianie filmów i seriali w serwisach streamingowych, ponieważ ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych odnosi pojęcie nadawania wyłącznie do emisji radiowej lub telewizyjnej. W rezultacie w nauce prawa funkcjonują dwa sprzeczne stanowiska – jedno, które uznaje uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia za udostępnienie utworu w serwisach streamingowych i drugie, które odrzuca tę możliwość na gruncie obowiązujących przepisów. Jednak zdaniem ZAiKS nawet aktualne przepisy dają organizacjom zbiorowego zarządzania możliwości pobierania tantiem, ale tylko w zakresie tych twórców, którzy powierzyli swoje utwory ZAiKS w zarząd. Niemniej ZAiKS reprezentuje tylko twórców, a nie artystów wykonawców, np. aktorów. Tych reprezentuje Związek Artystów Scen Polskich (ZASP), który twierdzi, że podstawy nie ma i tantiem nie pobiera. Niewątpliwie zatem konieczne są zmiany, które wprowadzą jednoznaczne zasady w zakresie Internetu.

Jakie przepisy zostaną wprowadzone do ustawy?

Opublikowany projekt zmiany ustawy (zgodnie z założeniami dyrektywy) rozwiewa te wątpliwości. W ustawie ma zostać dodane uprawnienie współtwórców utworu oraz artystów wykonawców (np. aktorów i aktorek) do “stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym” (projektowany art. 70 ust. 2¹ pkt 5 ustawy), czyli właśnie m.in. w Internecie. Takim udostępnieniem będzie więc również udostępnianie filmów i seriali w serwisach streamingowych, co w przyszłości będzie miało wpływ również na możliwość uzyskania tantiem przez twórców i obsadę m.in. “Wielkiej Wody”.

W projekcie zmiany ustawy podobne rozwiązanie wprowadzono również w przypadku wykonawców utworów muzycznych lub słowno-muzycznych (projektowany art. 86¹ ustawy) przez przyznanie im wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania (np. piosenki) w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

A to wszystko dzięki prawu unijnemu

Projekt zmiany ustawy jest związany z wdrożeniem dwóch dyrektyw, które Polska powinna implementować do czerwca 2021 r. Dla ciekawych źródeł, chodzi o następujące akty prawne:

– dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/789 z dnia 17 kwietnia 2019 r. ustanawiająca przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 82)

– dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 92).